GIA ĐÌNH THÀNH THÔNG CHÍ
Trịnh Hoài Đức
Quyển II: SN XUYÊN CHÍ
[Chép về núi sông] (tiếp)
TRẤN VĨNH THANH

CHÂU ĐỐC GIANG (SÔNG CHÂU ĐỐC)

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10093307r/f59.highres

Bản scan chữ Hán của Viện Sử Học:

Bưng Bình Thiên

Theo bản đồ của Nha địa dư Đà Lạt 1965, cả hai hồ nước Bình Thiên đều được gọi là Bưng, với Bưng Bình Thiên Lớn và Bưng Bình Thiên Nhỏ.

Ngoài ra còn có các địa danh Ấp Bưng Lớn và Bưng Môn ở gần đó.

Phía đông của Bưng Bình Thiên, bên bờ sông Hậu, phía bắc xã Phú Hữu còn có một địa danh mang từ Bưng là Bưng Ven, tức căn cứ B1. Phía bắc, bên phần đất Campuchia, cũng có Rạch Bưng Ven (Prêk Boeng Yang)

Trong phần chú giải cuối bản đồ có ghi:

GLOSSARY - CỔ TỪ
Boeng ... lake
Bưng ... pond
Cù-lao ... islet
Kinh ... canal
Khêt ... primary administrative division
Láng, lung, mương ... stream
Ngọn, rạch ... stream
Prêk ... stream
Sông ... river, stream
Srok ... secondary adminstrative divison
Stoeng ... river
Tônlé ... river
Vatt ... temple

Vietnam Topographic Maps 1:50,000
U.S. Army Map Service, Series L7014

http://legacy.lib.utexas.edu/maps/topo/vietnam/

1:50,000 - Vietnam, Series L7014 (Topographic Maps) U.S. Army Map Service, 1964-1971. [GeoPDF]

This series covers most of northwest Vietnam

Tan Chau (topographic) Sheet 6030-4, 1:50,000 U.S. Army Map Service (2.9MB) [GeoPDF] http://legacy.lib.utexas.edu/maps/topo/vietnam/tan_chau-6030-4.pdf
Tài liệu bản đồ năm 1965

Mương Trần Văn Ngọc

Theo bản đồ của Nha địa dư Đà Lạt (phát hành năm 1965), mương nước ở phía Tây Bắc Bưng Bình Thiên Lớn có tên là Mương Trần Văn Ngọc.

Theo tài liệu Thời sự cẩm nang 1930, tỉnh Châu Đốc trang 444:

Tổng An Phú
Các làng:

Đồng Cô Ki
Tân Hội
Khánh An
Khánh Bình
Khánh Hội
Phú Hữu
Phum Soài
Vĩnh Lộc
Phước Hưng
Vĩnh Lợi
Phú Hợi [Hội?]

• Quan chức (các ông)
  • Trần Văn Ngọc: tổng trưởng đệ tam cấp
  • Ngô Xương Thạnh: ban biện
  • Bùi Văn Vân: Conseiller (ủy viên, cố vấn) của tỉnh

Mương Sa Tô

Theo Bản Đồ quy hoạch sử dụng đất huyện An Phú đến năm 2020 ,phần xã Khánh Bình, của Sở Tài Nguyên Môi Trường tỉnh An Giang:

Mương nước phía Tây Bắc Bùng Bình Thiên Lớn tên là Mương Sa Tô. Nằm bên bờ trái mương Sa Tô là cụm dân cư Sa Tô.

Tài liệu

• Tan Chau (topographic) Sheet 6030-4, 1:50,000 U.S. Army Map Service (2.9MB) [GeoPDF] http://legacy.lib.utexas.edu/maps/topo/vietnam/tan_chau-6030-4.pdf
  Tài liệu bản đồ năm 1965

• Sở Tài Nguyên Môi Trường tỉnh An Giang - Bản Đồ quy hoạch sử dụng đất huyện An Phú - xã Khánh Bình

• Thời sự cẩm nang, 1930

  • Tổng lược các vấn đề liên quan đến kinh tế, chính trị, xã hội, luật pháp, hành chính.. của Annam có kèm theo các quảng cáo về thuốc và tiểu thuyết "Số bậc cấp Đức"
  • http://sach.nlv.gov.vn/sach/cgi-bin/sach?a=d&d=kEjhI1930.1.631&e=-------vi-20--1--img-txIN-------#
  • Tỉnh Châu Đốc, trang 444

Sông Châu Đốc trong Gia Định Thành Thông Chí

Nguồn:

• https://nguoianphu.com/topic/64/tan-man-ve-dia-danh-va-truyen-thuyet-bung-binh-thien/1#post-648
• https://nguoianphu.com/topic/64/tan-man-ve-dia-danh-va-truyen-thuyet-bung-binh-thien/2#post-649

Châu Đốc Giang

Phiên âm:

Châu Đốc Giang tại Hậu Giang thượng lưu chi tây quảng thất thập tầm thâm cửu tầm
Cự trấn tây tam bách nhị thập thất lý
Châu Giang Thủ tại Hậu Giang đông ngạn
Châu Đốc Đồn tại Châu Đốc Giang tây ngạn
Cao Miên Quốc Mật Luật Phủ thủ sở tại Châu Đốc Giang đông ngạn thị vi Vĩnh Thanh Trấn dữ Cao Miên quan đầu giới địa
Bắc nhị thập ngũ lý giang chi tây hữu Phong Cần Thăng Giang tây hành lục thập bát lý kinh Cao Miên cựu kinh lộ chí Ca Âm Náo Khẩu duy vũ tiết khả hành hạn tắc nê đồ can tắc đa bài cốc thảo mãng sinh yên
Thập lý giang chi tây hữu Cam La Ngư Giang nhập cùng trạch
Tam lý giang chi đông hữu Lăng Lý Kinh tục Tắt Trút lạo thủy khả hành đạt Bình Thiên Đãng xuất Hậu Giang
Thập lý vi Lò Khu Ngư Giang bi trạch tản mạn nhi cùng hĩ
Châu Đốc khẩu ngoại tòng Hậu Giang đại lưu nam hạ giang quảng tam bách tầm thâm thập tầm triều tịch chí chỉ lục lý bán chí Tham Lung Giang giang tại đông ngạn quảng lục tầm thâm thập xích cùng lạo

Chữ Hán:

朱篤江在後江上流之西廣七十尋深九尋

距鎮西三百二十七里

朱江守在後江東岸

朱篤屯在朱篤江西岸

高綿國密律府守所在朱篤江東岸是為永清鎮與高綿關頭界地

北二十五里江之西有楓芹升江西行六十八里經高綿旧涇路至歌音淖口唯雨節可行旱則泥塗乾塞多稗榖草莽生焉

十里江之西有甘羅魚江入窮澤

三里江之東有陵鯉涇俗[⺘+悉][卹+虫]潦水可行達平天蕩出後江

十里為爐區魚江陂澤散漫而窮矣

朱篤口外從後江大流南下江廣三百尋深十尋潮汐至止六里半至參籠江江在東岸廣六尋深十尺窮潦

Histoire et description de la Basse Cochinchine (pays de Gia-Dinh) : traduites pour la première fois, d'après le texte chinois original / par G. Aubaret,...

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5842734v

Title : Histoire et description de la Basse Cochinchine (pays de Gia-Dinh) : traduites pour la première fois, d'après le texte chinois original / par G. Aubaret,...
Author : Trịnh, Hoài Đức (1765-1825). Auteur du texte
Publisher : Impr. impériale (Paris)
Publication date : 1863
Contributor : Aubaret, Gabriel (1825-1894). Traducteur
Relationship : http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb314964358
Type : text
Type : printed monograph
Language : multilingue
Format : XIII-359 p., tableau ; in-4
Format : Nombre total de vues : 386
Description : Contient une table des matières
Description : Avec mode texte
Rights : Public domain
Identifier : ark:/12148/bpt6k5842734v
Source : Bibliothèque nationale de France, département Philosophie, histoire, sciences de l'homme, 4-LK10-47
Provenance : Bibliothèque nationale de France
Online date : 28/06/2010

PARTIE II, CHAPITRE I. 247

CHÂU-DÔC
La rivière de Châu-dôc s'amorce dans la partie ouest du cours supérieur du fleuve postérieur. Elle est large de 70 tams et profonde de 9, et coule à l'ouest de la citadelle de Vinh-long, à la distance de 327 lis. Le poste de Châu-giang est situé sur la rive orientale du fleuve postérieur, et la citadelle de Châu-dôc(1) sur la rive ouest de la rivière qui porte le même nom.

(1) Cette citadelle est aujourd'hui le chef lieu d'administration de la province d'An giang, laquelle a sous sa dépendance la province de Ha-tien.

Le poste cambodgien du phu de Mat-luât est sur la rive orientale de la rivière de Châu-dôc; c'est là ce qui marque la limite nord entre la province de Vinh-thanh et le royaume du Cambodge.

Phung-can-tan
Bassin de Ca-am
Après un parcours de 25 lis, et sur le bord ouest de la rivière, se trouve l'arroyo de Phung-can-tan; et, après une distance de 68 lis dans un ancien canal cambodgien autrefois creusé en ce lieu, on parvient au bassin de Ca-am.
Cette partie du pays n'est praticable qu'à la saison des pluies, car il serait impossible d'y pénétrer pendant la saison sèche, vu que ces lieux se convertissent alors en étangs de boue.

248 DESCRIPTION DE LA BASSE COCHINCHINE.

Cam-la-ngu'.
Tac-truc.
A la distance de 10 lis plus loin dans la rivière de Châudôc, et sur la rive ouest, se trouve l'arroyo Cam-la-ngu, qui .va se perdre dans les terres. 3 lis plus loin, et sur la rive orientale de la rivière (Châu-dôc), on rencontre l'arroyo Lan-li-kinh, vulgairement appelé Tac-truc, qui n'est praticable qu'à la saison des pluies. Cet arroyo, après être parvenu dans le Binh-thien-dang, se jette clans le fleuve postérieur.

A la distance de 10 lis plus loin se trouve l'arroyo de Lo-go-ngu', qui se divise en plusieurs petites branches allant toutes se perdre dans les terres.

L'embouchure de la rivière de Châu-dôc sur le fleuve postérieur, avec lequel cette rivière va mêler ses eaux, est large de 300 tams et profonde de 10. La marée se fait sentir jusqu'en ce lieu, mais c'est là sa limite.

A une distance de 6 lis et demi, on parvient au Tam-long. Cet arroyo, placé sur la rive orientale de la rivière de Châu-dôc, est large de 6 tams et profond de 10 pieds; il se perd dans l'intérieur des terres.

PHẦN II, CHƯƠNG I.
MÔ TẢ VỀ BASSE COCHINCHINE.
TRANG 247 và 248

CHÂU-ĐỐC

Sông Châu-đốc bắt nguồn từ phía Tây thượng nguồn sông Hậu. Sông rộng 70 tầm, sâu 9, chảy về phía Tây thành Vĩnh-Long, xa 327 lý. Đồn Châu-Giang nằm ở bờ Đông sông Hậu, còn thành Châu-đốc(1) ở bờ Tây sông cùng tên.

(1) Thành này ngày nay (1863) là trung tâm hành chính của tỉnh An-Giang, nơi có tỉnh Hà-Tiên kiểm soát.

Đồn phủ Mật-Luật của Campuchia nằm ở bờ đông sông Châu-đốc; đây là điểm đánh dấu ranh giới phía bắc giữa tỉnh Vĩnh-Thanh và vương quốc Campuchia.

Phung-cần-tân.

Lưu vực Ca-âm.

Đi 25 dặm, đến bờ Tây sông là rạch Phung-Cần-Tân; và sau khoảng cách 68 dặm theo con kênh cổ xưa của Campuchia từng được đào ở nơi này, chúng ta sẽ đến lưu vực Ca-Âm.
Vùng này của đất nước chỉ có thể đi qua vào mùa mưa, vì sẽ không thể đi vào vào mùa khô vì những nơi này sau đó sẽ trở thành ao bùn.

Cam-la-ngư

Đi thêm 10 dặm là đến sông Châu-đốc, bờ Tây có rạch Cam-la-ngư đổ vào đất liền.

Tắc-trúc

Đi thêm 3 dặm, đến bờ Đông sông (Châu-đốc) gặp rạch Lăn-lí-kinh, thường gọi là Tắc-trúc, chỉ có thể đi qua vào mùa mưa. Con rạch này sau khi đến Bình-Thiên-đãng sẽ chảy vào sông Hậu.

Đi thêm 10 dặm nữa là rạch Lò-gò-ngư, chia thành nhiều nhánh nhỏ và đều đi vào đất liền.

Cửa sông Châu-đốc trên sông Hậu, nơi mà sông này sẽ hòa nước, rộng 300 tằm và sâu 10. Thủy triều có thể cảm nhận được đến nơi này, nhưng nó có giới hạn.

Đi được 6 dặm rưỡi, chúng ta đến Tam-long. Con rạch này nằm ở bờ Đông sông Châu Đốc, rộng 6 tằm, sâu 10 thước; nó bị lạc trong đất liền.