Nguồn gốc một số địa danh ở Nam Bộ - giải thích theo tiếng Khmer

Nguồn gốc địa danh Duyên Hải

Duyên Hải là một huyện ở phía đông nam của tỉnh Trà Vinh với huyện lỵ là thị trấn Long Thành.

Chữ Hán của Duyên Hải là 沿海, tức ven biển.

• 沿 Duyên: men theo, ven theo
• 海 Hải: biển, đại dương

Tiếng Khmer gọi Duyên Hải là មាត់សមុទ្រ / Moăt Sâmŭtr /, cúng có nghĩa tương đương là bờ biển, cửa biển.

• មាត់ ( n ) [moat]

  • cái miệng
  • cạnh, đường viền, bờ biển
  • tiếng nói

• សមុទ្រ ( n ) [saʔmot, saʔmottreaʔ-]: biển, đại dương

Nguồn gốc địa danh Hòn Đất

Hòn Đất là huyện thuộc tỉnh Kiên Giang, huyện lỵ là thị trấn Hòn Đất. Huyện có nữ anh hùng Phan Thị Ràng, nguyên mẫu của nhân vật chị Sứ (nhân vật chính) trong tác phẩm "Hòn Đất" của nhà văn Anh Đức.

Theo tên gọi tiếng Việt có thể suy diễn Hòn Đất là hòn đảo bằng đất (thay vì hòn đảo núi đá)?

Tên tiếng Hán của Hòn Đất là 土山 Thổ Sơn (núi đất). Núi Hòn Đất và Hòn Me đều thuộc xã Thổ Sơn.

Người Khmer gọi Hòn Đất là ភ្នំម្ដី / Phnum Mdei /, tức là ngọn đồi Bảo Vệ.

• ភ្នំ ( n ) [pnum] / Phnom /: ngọn núi, ngọn đồi
• ម្ដី / mdei/, / mdi /: bảo vệ

Huyện Hòn Đất có rất nhiều núi đá vôi, còn các núi nổi bật là Hòn Đất, Hòn Me, Hòn Sóc, Hòn Quéo (gọi là hòn đảo nhưng đều là đồi núi nhỏ trong đất liền). (Địa danh Ba Hòn là một nơi khác ở huyện Kiên Lương.)
Có thể do vùng này khi xưa bị ngập nước, chỉ có cái núi đá vôi nhô lên nên ភ្នំ Phnom không được dịch thành đồi núi mà dịch thành hòn.
Còn ម្ដី /mờ-đây, mờ-đai/ bị đọc trại thành đất?

Cổng vào khu di tích Hòn Đất

Nguồn gốc địa danh Kiên Lương

Kiên Lương là một huyện duyên hải ở tỉnh Kiên Giang.

Chữ Hán 堅良 Kiên Lương:

• 堅 Kiên: kiên cường, mạnh mẽ, cứng cỏi
• 良 Lương: lương thiện, tốt lành

Người Khmer gọi Kiên Lương là ភ្នំម្លូ / Phnum Mlu /, tức Núi Trầu.

• ភ្នំ ( n ) [pnum] / Phnom /: ngọn núi, ngọn đồi
• ម្លូ ( n ) [mluu] : cây trầu, trầu không

Ở Kiên Lương ngày nay có núi Trầu (núi đá vôi đã bị khai thác mất) và ấp Núi Trầu.

Cây trầu, trầu không (trongraulamvuon.com)

Đĩa trầu cau (zdn.vn)

Nguồn gốc địa danh Sa Đéc

Sa Đéc là một thành phố trực thuộc tỉnh của tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam.

Tiếng Khmer gọi Sa Đéc là ផ្សារដែក / Phsar Dêk /, nghĩa là chợ sắt hoặc khu chợ bán dụng cụ sắt thép.

• ផ្សារ ( n ) [psaa]: chợ, chỗ mua bán
• ដែក ( n ) [daek] : sắt, thép, vật dụng bằng sắt

Nông cụ sắt thép ផ្សារដែក chợ sắt

Nguồn gốc địa danh Bạc Liêu

Bạc Liêu là một tỉnh thuộc duyên hải vùng đồng bằng sông Cửu Long, nằm trên bán đảo Cà Mau, miền đất cực Nam của Việt Nam.

Theo Wikipedia
Tên gọi "Bạc Liêu", đọc giọng Triều Châu là "Pô Léo", có nghĩa là xóm nghèo, làm nghề hạ bạc, tức nghề chài lưới, đánh cá, đi biển. Pô phát âm theo tiếng Hán Việt là "Bạc" và Léo phát âm là "Liêu". Ý kiến khác lại cho rằng "Pô" là "bót" hay "đồn", còn "Liêu" có nghĩa là "Lào" (Ai Lao) theo tiếng Khơme, vì trước khi người Hoa kiều đến sinh sống, nơi đó có một đồn binh của người Lào. Còn đối với người Pháp, họ căn cứ vào tên Pô Léo theo tiếng Triều Châu nên họ gọi vùng đất này là Phêcheri - chaume có nghĩa là "đánh cá và cỏ tranh". Tuy nhiên cũng có ý kiến cho rằng tên gọi Bạc Liêu xuất phát từ tiếng Khmer Po Loenh, nghĩa là cây đa cao.

Tiếng Khmer gọi Bạc Liêu là ពលលាវ / Pôl Léav /, tức chỗ có lính người Lào hoặc đồn binh của người Lào.

• ពល ( n ) [pʊəl, pʊəlleaʔ, peaʔleaʔ] : binh lính, quân đội, đơn vị quân sự
• លាវ ( n ) [liev] : người Lào

Tượng vua Anouvong của vương quốc Viêng Chăn - A Nỗ Chao Anouvong ເຈົ້າອານຸວົງສ໌ เจ้าอนุวงศ์ Xaiya Setthathirath V (squarespace.com)